Trykksverte og blod

31. oktober 1517 spikra den tyske munken og presten Martin Luther dei 95 tesane opp på kyrkjedøra i Wittenberg. Dette var ein heilt vanleg måte å innby til fagleg drøfting av eit problem på. Fleire prestar hadde prøvd å reformere kyrkja før utan nokon varig verknad. Men denne gongen skjedde det noko uventa.

No blei tesane trykte opp.

Før ein månad var gått, var dei spreidde over store delar av Europa og sette i gang ein debatt som skulle bli umogleg å stanse. Etterspurnaden var så stor at folkemengder samla seg rundt trykkjeria og reiv til seg kopiar før trykksverta hadde rukke å tørke. Ein reknar med at det blei trykt 300 000 eksemplar på få år. Dette var første gongen eit lesande publikum sjølve kunne ta stilling til revolusjonære idear gjennom eit massemedium.

Luther skjønte fort rekkjevidda av det nye mediet, og brukte det for alt det var verdt. Han omsette «Det nye testamentet» til tysk så folk sjølve kunne lese kva som stod der. Han gav også ut ei rekkje bøker der han gjorde greie for læra si.

Da det etter kvart gjekk opp for kyrkja kva som var i ferd med å skje, sette ho i gang ein motreformasjon. Det blei eit blodig hundreår i Europa. Tusenar blei avretta berre for å eige feil versjon av Bibelen. Dei som braut med pavekyrkja, hadde ikkje alltid det same synet og tok harde midlar i bruk også mot kvarandre. «Pilegrimane» som emigrerte frå England til den nye verda, var forfølgde av den engelske kyrkja som sjølv hadde brote med den katolske.

Først midt på 1600-talet døyde religionskrigane ut. Freden i Westfalen i 1648 bestemte at det skulle vere opp til kvar einskild konge å avgjere kva religion folket hans skulle ha. Ein meiner at krigane kan ha redusert folkesetnaden i det tyske riket med mellom 25 og 40 %.