Avisa kjem til

Dei moderne avisene har røter både til Kina og til Romarriket, der byråkratar sende nyheitsbrev til provinsane om det som skjedde i hovudstaden. Så tidleg som 131 f.Kr. veit vi at det i Roma blei utgitt eit dagleg nyheitsbrev kalla «Acta Diurna» som ikkje berre inneheldt referat frå Senatet, men også nyheiter om brotsverk, skilsmisser og andre saker av interesse. Mange reknar dette som det første eksempelet på ein massemediepublikasjon.

Leverandør: Universitätsbibliothek Heidelberg / Wikimedia Commons | CC (by sa)

Framsida på den eldste trykte avisa i verda, frå 1609

Den første tida etter Gutenberg blei trykkpressene mest brukte til bøker, religiøse traktatar, løpesetlar og andre småtrykksaker. Men i 1605 byrja Johann Carolus å gi ut det som er blitt anerkjent som den eldste trykte avisa i verda. Ho kom ut på tysk i Strasbourg, som den gongen var ein del av Det tyske riket. Namnet var «Relation».

Carolus hadde tent til livsopphald ved å gi ut handskrivne nyheitsbrev til velståande abonnentar. I 1604 kjøpte han eit trykkjeri, og fann fort ut at det var meir pengar å tene på å trykkje nyheitsbreva. Da kunne han minke prisen og få fleire abonnentar.

«Relation» såg framleis ut som ei bok. Men ho kom ut med jamne mellomrom, og innhaldet var ifølgje tittelen ei «samling av alle fornemme og minneverdige nyheiter».

Liknande aviser dukka raskt opp i fleire byar både i Tyskland og andre europeiske land. Den første avisa i fullformat var «Courante uyt Italien, Duytslandt, &c» frå 1618. Ho introduserte også andre nyvinningar som annonser og bruk av bilete (tresnitt).

Både kyrkja og dei verdslege makthavarane såg på trykksaker som farlege (naturleg nok, når vi tenkjer på korleis dei hadde medverka til religionskrigane på 1600-talet), og innførte varierande grad av sensur. Nederland hadde ingen sensur, derfor blei det også utgitt engelsk- og franskspråklege aviser der. Landet blei ein tilfluktsstad for Descartes, Locke og mange andre av tenkjarane frå opplysningstida.