Avisene tek parti

Da dei moderne politiske partia blei danna på siste halvdelen av 1800-talet, førte det til ei oppblomstring av aviser. Dei nye partiavisene blei brukte som talerøyr for partiet, til informasjon og agitasjon, i tillegg til å bringe vanlege nyheiter. Særleg i Storbritannia, Tyskland, Frankrike, Russland og Skandinavia var dette vanleg.

Dei fleste byar og større tettstader i Noreg hadde både ei høgre- og ei venstreavis rundt 1900, og snart kom arbeidaravisene i tillegg. I 1918 hadde talet norske aviser auka til 250 frå 40 i 1850. Hos oss dominerte partipressa heilt til ut i 1960-åra.

I Tyskland blei alle dei 4 700 avisene i landet anten stengde, konfiskerte eller kontrollerte av nazipartiet da det kom til makta i 1933. Redaktørar som protesterte, blei sende i konsentrasjonsleir. Dei avisene som kom ut, blei brukte til propaganda. Avisa «Der Stürmer» gjekk så langt i antisemittismen sin at redaktøren blei dømd til døden i Nürnberg for brotsverk mot menneskeheita. Da krigen var over, brukte amerikanarane millionar av dollar for å få den frie pressa på beina igjen i Tyskland.

Også USA innførte sensur under verdskrigen, men han var mildare enn under andre krigar. Han hindra ikkje at debatten raste om beredskapen, moglege konspirasjonar mellom amerikansk og tysk industri før krigen braut ut, og kritikkverdige forhold i hæren.

Fotograf: Sverre A. Børretzen Leverandør: NTB Scanpix | CC (by nc sa)

Siste utgåva av «Svelvikposten», som var ei av avisene som blei ramma av avisdøden og gjekk inn i 1962.

Den andre verdskrigen førte i Noreg til at talet på aviser blei redusert frå 260 til 114. Mange av dei som var blitt stoppa av okkupantane, starta opp igjen etter krigen. Men dei sleit med å vinne tilbake dei gamle abonnentane. Særleg nummer to-avisene, dei avisene som var nest størst på utgivarstaden, hadde vanskeleg for å få endane til å møtast. Da overgangen frå blysats til fotosats i 1960-åra kravde store investeringar, måtte mange av dei gi tapt. 55 aviser blei lagde ned frå 1950 til 1975.